Als spreker werkgeluk hoor ik het volgende voorval zo vaak voorbij komen: Het is donderdagochtend 09:00 uur. Het managementteam (MT) heeft weer eens een goed plan bedacht met als doel het werkgeluk binnen de organisatie te verbeteren. We zitten vandaag en morgen op de hei en worden overladen met strategie, behaalde resultaten, plannen en natuurlijk nieuwe doelstellingen. En of we allemaal even mee willen doen en in de actiestand gaan! Hup, daar gaan we allemaal. Of niet… is veranderen minder makkelijk dan dat we denken?
Wat gebeurt er nu eigenlijk op zo’n tweedaagse?
We worden op dag 1 allemaal aangezet op neocortex niveau. De neocortex oftewel de grote hersenen, in specifiek de Pre Frontaal Cortex (PFC) gaat dan heel hard nadenken.
We komen dan terug met allerlei strategische plannen, nieuwe kernwaarden en vaak een veel te ingewikkelde visie of missie.
Op dag 2 worden er vervolgens 3 tot 5 verschillende sprekers op rij gezet die allemaal wat mogen vertellen over hun ervaring en gedachtegoed over werkgeluk. Dit is vaak inspirerend maar nog weinig concreet. Die stap mogen we dan nog even zelf zetten en verder uitwerken in de komende dagen/weken. En aan het einde van de middag worden dan de nieuwe acties en plannen gepresenteerd.
Wanneer iedereen murw is geslagen door de overload aan informatie sluiten we af met een borrel, een hapje en de meeste mensen willen daarna met bloedspoed naar huis om lekker het weekend in te gaan.
En dan, op maandag… gaan we gewoon verder als normaal. En een paar weken later komen we tot de treurige conclusie dat er weinig tot niets is veranderd.
Huhh…!!
We hadden nog zo afgesproken dat we het anders gingen doen. De tweedaagse was zo’n groot succes. We zijn nu nog geen week verder en nagenoeg iedereen doet weer hetzelfde.
Hoe kan dat nou?
Allereerst hebben we wat breinkennis nodig om dit beter te begrijpen. Door deze inzichten begrijpen we beter hoe weerstand ontstaat en waarom de slagingskansen vrij beperkt zijn als je deze negeert.
Of het nu over gedragsverandering van jezelf, een ander of bijvoorbeeld jouw team gaat. Deze regels zijn een soort van wetmatigheid omdat wij als mens een evolutie hebben doorlopen en de 3 delen van ons brein regelmatig andere instincten en behoeftes hebben. Beter gezegd, ze kunnen elkaar dus flink tegenwerken.
- Neocortex oftewel ons rationele brein –> Maakt plannen en formuleert doelen
- Zoogdierenbrein oftewel ons emotioneel brein –> Wil genot omarmen en pijn vermijden
- Reptielenbrein oftewel ons instinct brein –> Handelt vanuit routines en reflexen
Welke processen vinden er nu plaats met bovenstaande breinkennis? Ja, op de tweedaagse heeft de neocortex dus flink aangestaan en gaan we ook echt denken dat dit allemaal kans van slagen heeft. De PFC noemen we daarom ook wel de verhalenmaker.
Echter, ons zoogdierenbrein of het reptielenbrein neemt dit al snel over. Zoals je leest regeert ons zoogdierenbrein op de korte termijn. Pijn en genot spelen een belangrijke rol. Je zou ook kunnen zeggen moeite en plezier. Ook ons reptielenbrein kan roet in het eten gooien. Omdat dit brein maar één focus heeft en dat is overleven, deze handelt supersnel en voordat je het weet vertoon je andere gedrag dan voorgenomen.
Op de volgende maandag begint het reptielenbrein zoals gewoonlijk weer aan z’n routines en het zoogdierenbrein kiest weer netjes voor de weg van de minste weerstand. Wanneer we bovenstaand voorbeeld en koppeling naar beschreven breinkennis begrijpen ligt in de volgende zin voor 95% ons antwoord.
‘Alle veranderingen kosten moeite en doen pijn en zijn nog geen routine in je leven’
Drie kapiteins op het schip
Je zou ook kunnen zeggen, we hebben dus eigenlijk drie kapiteins op een schip. En hoe laat je deze nu samenwerken? Wanneer dit lukt is de kans op het slagen van de voorgenomen gedragsverandering en veranderingen in team of organisatie veel groter.
Verandermanagement: Hoe dan wel?
Het begint eigenlijk al bij de woordkeuze. Veranderen is al tegenstrijdig voor ons brein en roept daarom weerstand op. Voordat ik als spreker werkgeluk op het podium stond heb ik geruime tijd voor de Politie gewerkt en ik ken politiemensen die al meer dan 10 grote reorganisaties hebben meegemaakt. Een terechte opmerking is dan vaak: ‘Waarom zou deze dan wel een groot verschil gaan maken?’.
De laatste was de reorganisatie in 2014 naar de Nationale Politie en oeff, wat heb ik veel mensen in de weerstand gezien. Anno 2022 kom ik nog steeds mensen tegen die boos en geïrriteerd zijn of raken als het over dit onderwerp gaat.
We zouden ook voor een benadering kunnen kiezen die wat softer maar veel prettiger voor het brein aanvoelt. Een proces. Net zoals de bomen en planten ook door 4 jaargetijden heen bewegen. Zij reorganiseren of ‘veranderen’ ook niet, het is een (natuurlijk) proces.
- Kies een kort termijndoel
- Als > Dan
- Verander de omgeving
-
Kort termijndoel
We overschatten ons vaak compleet. Het opschrijven van meerdere doelstellingen en zeker over langere termijn is een soort van naïviteit of beter gezegd jouw neocortex die veels te ambitieus is.
Ons brein is gericht op korte termijn denken. Het is dus goed om een stip op je horizon te hebben, echter we moeten deze ook vertalen naar een klein, haalbaar doel op korte termijn.
Het gaat hierbij over ‘hoe en wat’. Wat wil ik en hoe ga ik dat doen. Voorbeeld:
Wat: een paar kilo afvallen
Hoe: vaker een lunchwandeling en koek en snoep laten staan.
Noot.
Veelal vergeten we het ‘hoe’. We noemen dit een procesdoel. Je zou het ook een ontwikkeldoel kunnen noemen. Hoe wil je iets gaan bereiken.
-
Als > Dan
Wanneer we concrete korte termijndoelen hebben kunnen we wijzingen gaan aanbrengen in ons gedrag. Het gaat hier om definieerbaar gedrag. Abstracte doelen werken minder goed.
Als sprker werkgluk wil ik je de volgende tip meegeven: In plaats van te zeggen ‘ik ga 3 x per weer sporten’ schrijf je de dagen en tijdstippen op waarop je wilt gaan sporten.
Hetzelfde geldt voor afspraken maken. ‘Laten we weer eens afspreken’ werkt veel minder goed dan direct de afspraak te maken en in je agenda te noteren dat je a.s. dinsdag om 20:00 uur samen afspreekt.
Implementation intention
Dit gaat over het koppelen van (nieuw) gedrag aan bestaande routines. Een ‘als – dannetje’.
Met kleine stapjes doorbreek je dus een bepaald patroon of leer je nieuw gedrag aan.
- Als ik trek krijg, dan neem ik wat noten of fruit;
- Als ik te vaak op mijn telefoon kijk, dan leg ik dat ding weg of zet ik vliegtuigmodus aan;
- Als ik prikkelbaar ben, dan neem ik een korte break.
Er is veel onderzoek dat uitwijst dat de slagingskansen om te veranderen toeneemt door het gebruik van implementation intention.
-
Verander de omgeving
Het aanpassen van je omgeving is een simpele maar krachtige methode om je eigen gedrag of dat van anderen te beïnvloeden. Wanneer je geen alcohol in huis hebt is de kans erg klein dat je het alsnog gaat halen als je ’s avonds languit op de bank ligt en trek hebt in een biertje. Zelf als het in de schuur staat kan het al te veel moeite zijn, zeker als je door de kou of regen moet.
Staat er water binnen handbereik (bijvoorbeeld een Dopper op je bureau) en de koffiemachine 2 etages lager dan kiest men toch sneller het water.
Ook sociale druk valt onder de omgevingsfactoren. Wanneer je samen met je partner afspreekt om gezonder te eten is het echt makkelijker om vol te houden dan dat je tegenover iemand zit die om de haverklap naar snoep en koek grijpt.
Dit geldt natuurlijk ook voor gedisciplineerd werken. Meer focussen en minder multitasking. Je wordt beïnvloed door je collega’s en… je bent natuurlijk zelf ook het voorbeeld oftewel de omgeving. Dit kan soms ook een keiharde realiteit zijn en een motivatie om dingen anders te doen.
Heb jij een wens, doel of behoefte voor de komende dagen – weken? Als spreker werkgeluk ben ik benieuwd of je deze drietrapsraket in je voordeel kunt gebruiken.
Succes,
Michael
