In mijn vorige blog zijn we tot de conclusie gekomen dat mensen gelukkig maar ook ‘gestoord’ kunnen zijn en hebben we een dubieuze samenvoeging gedaan; gelukkig gestoord.
Deze twee tezamen klinkt gelukkig al een stuk luchtiger, natuurlijk doordat het woordje geluk ervoor staat. Dit is het zogenaamde HALO- effect volgens psycholoog Daniel Kahneman en waarover hij spreekt in o.a. Thinking fast and slow. Een bestseller en een mustread! Als spreker mentale veerkracht raad ik deze dan ook regelmatig aan. Maar dat geheel terzijde. 😉
Neurodiversiteit
Vat overigens ‘gestoord’ niet al te zwaar op hoor. Het gaat over psychische klachten in het algemeen en neurodivergent is hier waarschijnlijk het beste en meestomvattende woord. Gestoord is in ieder geval niet minderwaardig bedoeld.
Een stoornis is zoals het aangeduid wordt vanuit die psychologie en psychiatrie.
Mensen ‘lijden’ met alle psychische klachten die we kennen; van autisme, ADD, ADHD tot eet-, paniek- en angststoornissen, verslavingsproblematiek, burn-out, bore-out en depressie.
Al dit ‘lijden’ vraagt ook om eens goed te kijken naar hoe wij naar geluk kijken en wat we hiervan verwachten. Wat geeft ons nu geluk en wat brengt ons ongeluk?
Wat is geluk?
Er is veel over geschreven en er wordt vaak ingewikkeld over gedaan, alleen is geluk eigenlijk heel simpel uit te leggen. Natuurlijk is de uitvoering weerbarstiger.
Je hebt twee soorten van geluk:
- Momentaan geluk
- Reflectief geluk.
Ad. 1
Momentaan geluk is wanneer je op een warme dag, na een lange wandeling thuiskomt, naar de koelkast loopt, een lekker koud colaatje of biertje openmaakt, aan je mond zet en deze vervolgens in één keer helemaal leegdrinkt. Je ervaart dan geluk in het moment.
Een instantaan lekker gevoel en dat wordt in de volksmond veelal verstaan onder geluk. Het gaat dus eigenlijk om behoeftebevrediging. Lekker stappen, met familie en/of vrienden uit eten gaan, in de stad plezier maken zijn andere voorbeelden van momentaan geluk.
Ad. 2
Recht tegenover momentaan geluk staat reflectief geluk. Het gaat over betekenisgeving in je leven. De mate waarin je creatief bent, het spoor dat je achterlaat in je leven, de dingen die je maakt en/of construeert.
En deze twee vormen van geluk zijn niet hetzelfde. Je hoeft geen wetenschapper te zijn om te zien dat deze elkaar zelfs in de weg staan. Ze werken elkaar tegen.
Gelukkig of volwassen zijn?
Als je jong bent dan kan je veel interesse hebben in momentaan geluk; wijn, bier of sterke drank drinken (drugs gebruiken?!), gamen, lekker hangen op de bank, met je vrienden en vriendinnen slenteren door de stad, etc.
Ja, hier komt ook gelijk een harde reflectie aan voor de volwassene die dit nog steeds doen want… na een X aantal glazen bier drinken in je leven moet er toch ergens een moment komen dat dit wat minder interessant wordt en het reflectieve geluk belangrijker gaat worden.
Reflectiemoment!
Normaal is overigens als dit ergens tussen je 40e en 50e plaatsvindt… J
Niet in de laatste plaats omdat mensen zich (onbewust) steeds beter gaan realiseren dat het nastreven van zowel momentaan en reflectief geluk erg lastig is. Feest vieren en alles wat daarbij gepaard gaat staat haaks op een vitaal en lang gezond leven.
Dit voorbeeld is misschien wat ongenuanceerd en kort door de bocht maar wel precies waar dit over gaat. Het is overduidelijk dat beide niet samengaan en waarom veel mensen worstelen met (on)gelukkig zijn.
Tot zover een stukje inzicht over geluk en wat ook tot ongeluk, verwarring en zelfs lijden kan leiden.
De touwtjes in handen hebben
Er is alleen nog één ding wat wij we moeten bespreken en wat wij als voorwaardelijk zien van geluk. Of dit nu momentaan of reflectief geluk is.
Het is typisch iets Westers. Wat verbinden wij aan geluk? Wat hebben we nodig of wat vinden wij belangrijk om ons überhaupt gelukkig te voelen.
Juist! Autonomie.
In het Westen kunnen wij ons namelijk niet inbeelden dat wij niet gelukkig zijn als wij geen autonomie hebben. En dat is in bijvoorbeeld het Oosten echt anders. Voor ons moet geluk autonoom zijn en niet voor ons gemaakt worden.
Wij willen zelf bepalen wanneer wij dingen doen die ons gelukkig maken.
Als we aan westerse mensen vragen om een electrode in je brein te planten die jou geluk geeft is dat niet hoe wij dat willen. Iemand vanuit het Oosten kijkt daar anders tegenaan. Wij willen dit zelf organiseren en in de hand hebben.
Ik bepaal zelf wanneer en hoeveel ik drink. Dat is autonomie. Het geeft vrijheid, keuzemogelijkheid en dus geluk. In het Westen vinden wij dit een belangrijk begrip en een voorwaarde voor het leven wat staat voor succes, gezondheid en geluk.
Hoe ziet de maatschappij ons?
Geluk en autonomie staat ook gelijk aan het beeld wat wij hebben om veel geld te verdienen. Een mooi schip te kunnen kopen met leuke mannen en vrouwen aan boord, waar de cocktails rijkelijk vloeien, op een locatie waar het zonovergoten is en waar je vervolgens kunt doen wat je wilt. En dit alles wordt bereikt door autonomie.
‘Als je autonoom bent zul je automatisch gelukkig zijn en als je gelukkig bent kan het niet anders dan dat je autonoom bent’.
Als laatste wordt iemand die autonomie uitstraalt ook gezien als een goed mens.
Autonomie wordt dan gezien als een deugd zijn. Als je aan iemand vraagt hoe het gaat en diegene geeft aan dat het goed gaat of nog beter ‘alles onder controle’ dan heeft diegene het gemaakt.
Je bent dan een volwaardig lid van de samenleving. Je doet mee omdat je mee kunt doen met de samenleving. Autonomie is dan naast een deugd ook een norm. De mensen die dat niet bezitten worden toch als iets minder beschouwd.
Autonomie als ideaal
Autonomie is dus een deugd, een norm een misschien zelfs wel een ideaal.
Vanuit de wieg krijg je de opdracht mee om je te verwezenlijken tot een autonoom persoon. Er wordt van je verwacht dat je jezelf ontplooit, je potentie actualiseert oftewel alles eruit haalt wat in je zit. Als je dat doet, dan ben je geslaagd.
Zelfverwerkelijking of zelfactualisatie is dus het hoogste doel en dat hebben we te danken aan o.a. Maslov die dit in 1960 als ultieme ideaal zag en zijn piramide de wereld in bracht.
Keuzestress
En nu komen we natuurlijk tot een punt. Een punt waar deze blog over gaat en misschien nu wat makkelijk is om te begrijpen. Denk nog even terug aan mijn vorige blog waarin we de casus hebben besproken van dat talentvolle meisje van 18 waar de wereld aan haar voeten ligt. Ze is alleen depressief…
Hoe komt het nu dat jonge mensen burn-out raken of depressief raken?
Het is best goed in te vullen. Alles bij elkaar is het namelijk nogal een behoorlijke opdracht. Wanneer jij 18 jaar bent en je krijgt de ‘opdracht’ tot zelfactualisatie kun je ook vrij snel vastlopen. Het begint namelijk al bij het probleem: ‘Waar ga ik beginnen?’ Nederland alleen heeft namelijk al meer dan 6000 verschillende studierichtingen!
Dan snap je ook gelijk dat de mensen die zeggen dat de jeugd wat meer Mentale (veer)Kracht nodig heeft en niet zo moet lopen zeiken maar doen, niet helemaal hout snijdt.
Noot
Hier toevoegen van het artikel vh trimbos instituut over de 28.000 studenten waarvan 50% psychische klachten heeft.
De meeste mensen die dit zeggen vergeten namelijk dat er op het eerste kruispunt in hun leven vaak al voor hen werd gekozen. Vroeger bepaalde de ouders namelijk wat je later voor beroep wilde gaan doen of je had in ieder geval een heel stuk minder keuzerichtingen.
Het is dus alleen vanuit deze hoek niet gek dat jonge mensen keuzestress krijgen, burn-out en/of depressief raken. Zeker niet als wij als ouders daar nog een paar schepjes prestatiedruk of dwang bovenop doen.
Wat is geluk voor jou? En wat heb je er voor over?
De opdracht om jezelf te verwezenlijken is dan ook enorm in deze bewegelijke, onzekere, complexe en meerduidige wereld (zie blog vuca-wereld).
Alleen die verantwoordelijkheid kan (jonge) mensen al platslaan.
Huiswerk
Denk de komende week eens na over hoe dit voor jou zit? Voor jezelf en ook voor je kinderen.
Wat is jouw momentaan en reflectief geluk en hoe autonoom wil je zijn? Zijn beide een lust of misschien wel een last voor je…
Succes,
Michael
